Jaarverslag 2017

 

Het is even met je ogen knipperen en er is weer een mooi museumjaar voorbij, de tijd vliegt. Ondanks alle snelle veranderingen proberen we met ons museum een monument te zijn om (de invloed van) het verleden tastbaar te maken en te houden. Ons museum hoopt dan ook een moment van reflectie te kunnen bieden. Met de lezingen die we het afgelopen jaar hebben georganiseerd hebben we hier aan bijgedragen door dieper in te gaan op specifieke maatschappelijke en landschappelijke veranderingen in het verleden of het heden die samenhangen met de geschiedenis van de regio.

 

Afgelopen jaar begon droevig met het overlijden van actieve vrijwilligers, Anneke, Betty en Anne. Ze waren tot op het laatst nog druk bezig voor it Damshûs. We missen hun enthousiasme en gezelligheid nog steeds, maar ook missen we ze als vrijwilligers voor ons museum.

 

Naast de eerder genoemde lezingenreeks waren er dit jaar meer veranderingen in de programmering. Zo werd het seizoen geopend met een vroege Boartersdei in april. We hadden veel geluk met het weer waardoor het een mooie dag werd, als vanouds. In juni hadden we onze eerste boekenmarkt. Het is een boekenmarkt in combinatie met muziek van basisschoolleerlingen uit de gemeente. Het was een mooie combinatie, die volgend jaar verder uitgebouwd wordt.

 

Leuk om te melden is dat it Damshûs steeds vaker een partner wordt voor andere culturele activiteiten, ook van buiten de provincie. Zo verzorgde kunstenares Josje Haitink  een kunstproject  over en met veen (Drach) in kunsthuis SYB in nauwe samenwerking met it Damshûs. Goed dat ons museum hierin een rol kan spelen.

 

Tenslotte wil ik eindigen met een korte vooruitblik naar volgend jaar, want dat wordt een druk jaar met een vol programma. Het begint al op 26 januari met de start van Kulturele Haadstêd 2018, waarbij er ’s avonds mooie verhalen worden voorgedragen. Er zullen weer lezingen zijn, de boeken- en kunstmarkt wordt uitgebreid, er komt een 4-mei overdenking, in juni staat het museum 2 weekenden in het teken van de Tocht langs het Koningsdiep, het moeras wordt aangelegd en, en ......  Kortom houdt de kranten en de website in de gaten voor het actuele programma en kom langs met familie en vrienden.

 

Bedankt en tot volgend jaar.  

 

 

In dit jaarboekje wordt weer teruggeblikt op het afgelopen jaar. Naast de algemene financiën en de bezoekersaantallen komen de verschillende museumonderdelen en –activiteiten aan bod.

 

Dit jaar zijn we begonnen met een aantal nieuwe activiteiten, waaronder het organiseren van lezingen. Afgelopen jaar zijn er vier lezingen gehouden in het museum. De inhoud van de lezingen varieerde van de rol van veen op het ontstaan van het landschap vroeger en in de toekomst, of nog groter tot het ontstaan van het heelal of juist weer kleiner bij een lezing over het grondbezit in de regio. De lezingen werden goed bezocht en het is een aanwinst voor het museum. We zetten het voort, door ook volgend jaar een aantal lezingen te organiseren. De volgende is gepland op 1 maart en gaat over het actuele thema van krimp op het platteland. Deze lezing wordt verzorgd door Dr. Hans Elshof.

 

Het afgelopen seizoen zijn er 3 exposities geweest in het Sudergemaal. In mei en juni exposeerde Bert Verburg met kleurrijke acrylschilderijen. Het laatste weekend van de expositie was hij in het Sudergemaal aanwezig om uitleg te geven over zijn werk. In juli en augustus exposeerde Gea Koevoets met grote schilderijen van het Friese landschap. In september was er een herhaling van de foto expositie over de historie van het Polderhoofdkanaal uit 2015. Er was een grote groep belangstellenden die de expositie destijds gemist had en toch graag wilde zien.

 

Maatschappelijke veranderingen hebben hun weerslag op het reilen en zeilen van het museum. Waar een aantal jaren terug vroegpensioen eerder regel dan uitzondering was, is  dit de laatste jaren omgeslagen. Dit leidt ertoe dat mensen op latere leeftijd meer tijd kunnen vrijmaken voor werkzaamheden bij vrijwilligersorganisaties. Daarnaast zijn tweeverdieners tegenwoordig algemeen goed geworden. Zij hebben het al druk genoeg omwerk en privé binnen de beschikbare tijd te regelen. Hierdoor zien wij ons vrijwilligersbestand vergrijzen. Nu, zijn onze ‘grijze’ en ‘minder grijze’ vrijwilligers wel heel fit en energiek. Daar hebben we veel geluk mee. Met deze veranderingen proberen we ook rekening te houden. Zo wordt het onderhoud rondom het gemaal vanaf dit jaar verzorgd door Springth. Om meer vrijwilligers te werven starten we in het eerste kwartaal van 2018 een wervingscampagne.

Naast de gebruikelijke Boartersdei (zie ook paragraaf 4.2) zijn er verschillende activiteiten binnen it Damshûs ontplooid die zich richten op de jeugd. Ons museum heeft als doel om jeugd spelenderwijs bekend te maken met de geschiedenis van de regio. Zo sluiten de basisscholen uit het dorp jaarlijks hun project-/ of kunstweek af in het museum. Ook bezoeken de leerlingen van de Harmsma school uit Gorredijk ons museum om het jaar.

 

It Damshûs is bijzonder geschikt voor basisscholen en scholen voor voortgezet onderwijs. Door een bezoek aan het museum maken de leerlingen op een levendige en actieve manier kennis met hoe de veenarbeiders leefden en werkten in de periode van 1863 tot ongeveer 1920. We hebben speciaal ontwikkelde lespakketten (zakken) hiervoor. In dit kader is het ook leuk om te melden dat we afgelopen jaar een kinderboekje hebben uitgegeven. Het boekje, Jikke en Fokke, is geschreven door Geke Neijenhuis voor kinderen vanaf ongeveer 6 jaar en vertelt de belevenissen van twee kinderen uit een veenarbeidersgezin. Het boekje is te koop in de museumwinkel.

 

De museumwinkel heeft het afgelopen jaar een metamorfose ondergaan, zowel qua uiterlijk als qua assortiment. Dit heeft geleid tot een grotere verkoop van met name boeken. Ook buiten het entreegebouw heeft er een verandering plaats gevonden. De noordelijke wand is voorzien van gestapelde turf. Hiervoor is turf uit Ostfriesland toegepast. Om de turfwand compleet te maken is er een toepasselijke tekst van de schrijver J. Bernlef op weergegeven: "Omdat het verleden moet worden opgegraven, gedroogd, bewaard in stapelbare zinnen".

 

Het aantal koorleden van het museumkoor “de Baggelbaksjongers” neemt af. Momenteel zijn de leden van het koor in overleg over de toekomst van de Baggelbaksjongers.

 

Ter bevordering van de informatievoorziening naar de vrijwilligers en freonen zijn er afgelopen jaar diverse nieuwsbrieven verstuurd over de activiteiten in en rondom het museum.

 

Deze winter wordt op het terrein van het openluchtmuseum It Damshûs een gebied aangelegd dat een goede weergave is van het landschap voorafgaand aan de vervening. Een deel van dit terrein wordt drassig (blauw)grasland, en op een ander deel worden rietvelden aangebracht. In het grasland wordt een mestzak ingegraven om het deinen van het veenlandschap te beleven.

 

Door de natte rietvelden loopt een 50 meter lang verhoogd houten moeraspad. Misstappen leveren je dan ook natte voeten op. Aan het eind van het terrein loopt het moeraspad door een houten hokje, waarin een filmpje wordt vertoond over de totstandkoming van veen.

 

Het moeraseiland wordt door een zogenaamde draaibrug verbonden met het turfbewerkingseiland met de turfschuur, tjasker en trekkerskeet. De draai is een type brug die veel in weidegebieden voorkwam. De brug is al gereed en zal binnenkort geplaatst gaan worden.

 

De studie over de type beplanting is gedaan door studenten van de Hogeschool Van Hall Larenstein uit Leeuwarden. Hiertoe worden specifieke zaadmengsels aangeschaft.

 

De financiering wordt mogelijk gemaakt door bijdragen van de provincie Fryslân (Iepen Mienskipsfûns), de Freonen fan It Damshûs, de Van Teyensfundatie, het Rabobank Coöperatiefonds, het VSB-fonds, de Meindersma-Sybenga Stichting, het Prins Bernhard Cultuurfonds, het Juckema-Sideriusfonds en de P.W. Janssen’s Friesche Stichting.

 

 

Alhoewel het boekjaar 2017 nog niet afgesloten is, waardoor de resultaten met voorzichtigheid moeten worden gepresenteerd, is de verwachting dat we het jaar eindigen met een gunstig exploitatieresultaat. Dit komt vooral doordat:

-         Er geen grote eenmalige uitgaven nodig waren voor nieuwe apparatuur of investering in gebouwen.

-         De exploitatie van de boottochten zich weer aanzienlijk heeft hersteld.

-         De fondsenwerving succesvol is geweest, zodat er vanuit de lopende exploitatie amper hoeft te worden bijgedragen aan deze uitbreiding.

 

Het inhoudelijk jaarverslag verschijnt te vroeg voor een solide financiële analyse. Echter vooruitlopend op het jaareinde kunnen we stellen dat ondanks de tegenvallende inkomsten we de exploitatie sluitend hebben gehouden.

 

Het aantal bezoekers in 2017 is vergelijkbaar met 2016. De tendens die je terugziet in de bezoekersaantallen is dat in de jaren waarin een uitbreiding of vernieuwing heeft plaatsgevonden het aantal bezoekers fors stijgt. In de daarop volgende jaren lopen deze aantallen weer licht terug naar een stabiele lagere waarde.

 

Het herstel van het aantal bezoekers van het Sudergemaal dat in 2015 is ingezet blijft stabiel. Bij het Damshûs merken we dat de belangstelling voor bijzondere dagen verder terugloopt, wat vooral een gevolg is van de toenemende concurrentie op deze markt. De fluctuatie in bezoekersaantallen in het verleden wordt vooral veroorzaakt door het aantal bijzondere evenementen en het aantal bezoekers per evenement. Wat opvalt uit de analyse van de bezoekersaantallen is dat het aantal reguliere museumbezoekers stabiel blijft en we daarbij een vaste constante groep mensen blijven aanspreken.   

 

 

 

 

 

Dit jaar was alweer het 20^e jaar dat er werd gevaren voor het Damshûs. De tochten met de Snikke en met de grote turfbok naar de Kraanlannen en Piers Hiem.

Totaal waren er dit jaar 50 tochten (tegen 41 in 2016) met in totaal 953 gasten

(tegen 737 in 2016).

 

Tijdens de tochten hebben de gasten o.a. genoten van de mooie tocht door het Ald Djip en de Kraanlannen. Ook hebben de Snikke en de turfbokken deelgenomen aan festiviteiten zoals Sinterklaas en Boatersdei.

 

Met grote turfbok zijn we afgelopen zomer tweemaal verrast doordat deze vol water stond, zonder duidelijk aanwijsbare reden. Daarom hebben we de turfbok voor rest van seizoen uit de vaart genomen. Aan het einde van het seizoen is de boot uit het water gehaald en voor onderhoud naar de werf in Giethoorn gebracht. Daar is de boot geïnspecteerd en gerepareerd zodat deze weer betrouwbaar ingezet kan worden voor het komende seizoen.

 

4.     Bijzondere dagen

De muzikantjes van de Spelenderwijs-orkesten uit de Opsterlandse dorpen verlevendigden de eerste boeken- en kunstmarkt van It Damshûs op 17 juni. Gesteund door vele enthousiaste familieleden speelden ze vaak voor het eerst in het openbaar op hun blaasinstrumenten. Tot slot werd een groot Opsterlands Spelenderwijs orkest geformeerd, dat nog nooit samen had geoefend.

 

De boeken- en kunstmarkt verliep heel geanimeerd. Er waren 24 kraampjes. De organisatie was in handen van de boekenmarktorganisator Koos Beemsterboer.  De meeste boekenverkopers, die erg tevreden waren over de dag, hadden hun collectie aangepast aan de veenderijen of de Friese historie.

 

Tegelijkertijd vonden er op verschillende plaatsen culturele manifestaties plaats.  Bij de berk op het terrein werd de eenakter 'It lûd út de krún' van Peter Aten opgevoerd. De vertaling in het Frysk is is nog gedaan door onze eigen  Betty Schilstra. De spelers Sietske Dijkstra, Jan Hoornstra en Pieta Hoen (v.l.n.r.) staken op een humoristische wijze de draak met de rage om gevoelens er zo maar uit te gooien.

 

Ook in de openlucht speelde en zong het duo Hoed-en-de-Rand. Met op muziek gezette gedichten van o.a. Slauerhof, Marsman, Buding en met  eigen gedichten wisten zij het publiek te bekoren. Een vaste traditie bij deze evenementen is het optreden van het eigen museumkoor De Baggelbaksjongers en in Café Halfweg vertelde Gjalt de Groot vier van zijn anekdotische verhalen.

 

Dit jaar werd de Boartersdei voor de eerste keer in het voorjaar gehouden. De Boartersdei viel samen met het begin van het museumseizoen.

 

Ondanks het vroege voorjaar was het prachtig weer en genoten de bezoekers van alle activiteiten die zich tijdens de Boartersdei op het terrein afspeelden.

 

Zo kon er onder andere gevist worden: de kinderen konden zien hoe je een worm aan de haak moet doen om hier vervolgens  een vis mee proberen te vangen. Er kon worden pony gereden, je kon worden geschminkt, je kon jongleren… Maar ook oude spelletjes spelen, van hoefijzer gooien tot stok vangen.

 

Daarnaast konden kinderen ook creatief bezig zijn: er waren knutseltafels en ze konden workshops doen in kralenkettingen en kaarsen maken of mozaïeken. De dame achter de tafel voor het kaarsen maken heeft tussen 11:00 en 17:00 nauwelijks tijd gehad om pauze te houden. Ook ontbrak de timmertafel niet waar ze mooie houten kunstwerken of vogelhuisjes konden maken. Maar de kids konden ook een hennatattoo laten zetten of zich laten schminken. Op Boartersdei hoef je niks, maar mag je overal aan mee doen.

 

Gedurende de dag werden de kinderen ook nog eens vermaakt door Martin de verhalenverteller, hij gooide een magisch sausje over zijn verhalen.

 

Aan eten, drinken en snoepen was ook gedacht. Er waren poffertjes, suikerspinnen, limonade en ander lekkers. Volwassenen konden, onder het genot van een kopje koffie met wat lekkers, genieten van hun kinderen in een ouderwetse zweefmolen.

 

Kortom: teveel om op te noemen, het was echt een speelparadijs voor basisschoolkinderen. Deze dag is elk jaar weer zeker een bezoek waard.

 

De laatste zaterdag van augustus was het weer tijd voor Stoppeldei, dit wordt als vanouds gehouden op en om het terrein van Openluchtmuseum It Damshûs. Het museumterrein vormt een sfeervol decor voor het Oogstfestijn. Dat en het feit dat er live gewerkt wordt op de velden onderscheidt Stoppeldei van alle andere oogstmanifestaties.

 

De dag stond vooral in het teken van nostalgie en gezelligheid.  Er werden veel oude verhalen opgehaald en tussendoor konden de bezoekers kijken naar het bewerken van het land met zowel paarden als trekkers voor de landbouwwerktuigen.

 

Ook het rondje Nij Beets met een oude bus was weer van de partij. De bus zat steeds redelijk vol. Fokke Veenstra en Dethmer Wynia vertelde de passagiers een inspirerend verhaal over de geschiedenis van Nij Beets en wetenswaardigheden die onderweg te zien waren.

 

Op het veldje voor de museumkroeg was een oogstmarkt en waren verschillende oude ambachten te zien. Twee honden hielden een kudde schapen in de gaten en er werd goed verkocht bij de kramen. Ook hier stonden of zaten allemaal groepjes mensen gezellig te kletsen tijdens een geslaagde Stoppeldei.

 

Traditioneel worden begin april wandeltochten gehouden. Dit jaar werden de wandeltochten voor de achtste keer gehouden en werden gecombineerd met een rustplaats bij het Sudergemaal. Deelnemers waren weer enthousiast over de mooie door Franke Kooijker uitgezette tochten.

 

Het weer was ook prachtig. De wandelaars konden kennismaken met alle facetten van het landschap rondom Nij Beets.